بحران دارو، تحریم یا ناکارآمدی

بحران دارو، تحریم یا ناکارآمدی

روشنک آسترکی

اتحادیه اروپا و آمریکا تحریمهای اقتصادی علیه ایران را افزایش داده اند با این امید که دولتمردان ایران برنامه هسته ای خود را متوقف کنند. این تحریمها اثرات جبران ناپذیری بر روی اقتصاد ایران داشته است و در راستای آن مردم ایران با بحرانهای شدیدی روبرو گشته اند. یکی از بحرانهای ناشی از تحریمهای اقتصادی بحران دارو است که در طی ماه های گذشته به شدت افزایش یافت و تا برکناری وزیر بهداشت دولت دهم بالاگرفت. بحران دارو اثر مستقیم روی سلامت جامعه ایرانی دارد و شاید اثرات آن دامن نسل آینده ایران را هم بگیرد.

برخی مقامات دولتی در ایران، اظهارات متعددی را درباره تحریم دارو علیه ایران مطرح و کشورهای غربی را به نقض حقوق بشر متهم کرده اند، غرب تحریم دارو را سناریویی کذب از سوی دولت ایران میداند. از سوی دیگر دولت آمریکا تایید کرده است که صادرات دارو از آمریکا به ایران طی سال ۲۰۱۲ بیش از ۵۰ درصد کاهش یافته و به رقم ۱۴.۸میلیون دلار رسیده است.

تحریم دارو یا بحران اقتصادی دولت

احمد شیبانی، رئیس سازمان غذا و دارو مرداد ماه ۹۱ با اعلام اینکه توقف فروش دارو در آینده از سوی شرکتهای خارجی بسیار نگران کننده است٬ گفته بود: «با توجه به این موضوع مسئولان باید در رفع تحریم‌ دارو از طریق دیپلماسی تلاش کنند». وی همچنین تحریم محصولات غذایی و دارویی از سوی کشورهای استکباری علیه ملت ایران را محکوم و هشدار داده بود: «بر اساس قوانین بین المللی هیچ کشوری حق تحریم اینگونه محصولات را ندارد».

اینگونه اظهارات از سوی برخی مسولین ایران در صورتی بیان میشود که طبق مصوبات بین المللی دارو جزو استثناهای بشر دوستانه میباشد و دفتر کنترل داراییهای خارجیِ آمریکا که تحریمها را تنظیم میکند نیز برای مبادلات پولی مربوط به دارو استثنا قائل شده است. در عین حال اکثر بانکهای دنیا به دلیل هراس درباره جریمه، از قبول مبادلات ارزی وارد کنندگان دارو پرهیز میکنند که این را میتوان از اصلیترین علل پیدایش بحران دارویی در ایران نام برد.

عامل دیگر موثر در بروز بحران دارو نقدینگی دولت و عدم وجود ارز در کشور میباشد به طوری که هفته گذشته مهدی محمد زاده، رئیس انجمن اقتصاد داروی ایران با تکذیب تحریم دارویی ایران، ضمن اذعان به‌ افزایش سرسام آور قیمت برخی دارو‌ها گفته است مشکل اساسی در عدم تامین ارز و پرداخت به موقع پول به شرکتهای خارجی است.

وی با اشاره به افزایش سرسام آور قیمت دارو، گفت: «از نظر دارو واقعا تحریم نیستیم و شرکتهای بزرگ دارویی دنیا تمایلی برای نفروختن دارو به ایران ندارند و حاضرند همکاری کنند، به شرط اینکه پول دارو‌هایشان را به موقع دریافت کنند».

از سوی دیگر دبیر انجمن داروسازان تهران در دی ماه سال جاری با بحرانی خواندن نقدینگی شرکتهای دارویی و داروخانه ها گفت: «حدود ۶۰ درصد دارو‌ها با ارز آزاد تامین میشود».دکتر سعیدلو در نخستین جلسه شورای عالی سیاستگذاری همایش ملی سلامت بیمه و بانک با اشاره به بحرانی که پیش از این در تامین ارز دارو به وجود آمد، گفت: «بحران ارز به وجود آمده باعث شد که شرکتهای دارویی و داروخانه ها به شدت با بحران نقدینگی مواجه شوند».

بولمبرگ در گزارشی به قلم رئول مارک گرچت در واکنش به ادعای تحریم دارو از سوی برخی مقامات جمهوری اسلامی مینویسد:

«واقعیت این است که آمریکا و اروپا کالا‌های بشردوستانه را تحریم نکرده و تنها حساب بانکی برخی از بانکهایی را که به واردات دارو در ایران کمک میکردند، مسدود کرده اند. اما ایران میلیارد‌ها دلار در حسابهای بانکی ترکیه و کشورهای آسیایی از جمله ژاپن، هند و کره جنوبی دارد که وارد کننده نفت ایران هستند. پول نمیتواند بطور مستقیم جابجا شود اما میتواند در ازای نفت دارو و مواد غذایی مورد نیاز ایرانیها را تامین کند. صنعت داروسازی ژاپن، یکی از بزرگترین صنایع داروسازی جهان است؛ هند صنعت بزرگ داروهای مشابه را در دست دارد. کره جنوبی و ژاپن لوازم پزشکی پیشرفته تولید میکنند».

بخش دیگری از این گزارش اعلام میدارد:«ایران داروهای ساخت غرب و وسایل پزشکی را از طریق کشور‌های دیگر از طریق حسابهای غیر ارزیش وارد میکند. این کار نیازی به انتقال پول از طریق بانکهای خارجی به بانکهای ایرانی ندارد».

خبرگزاری رویترز نیز طی گزارشی با استناد به آمار رسمی دولت آمریکا روز جمعه ۱۹ بهمن ماه مینویسد که این آمار تاییدی است بر ادعای برخی وکلا و کار‌شناسان مستقل که میگویند تحریمها باعث سختتر شدن دسترسی ایران به بازارهای دارو در ایالات متحده آمریکا است.

تلاش برای مبارزه با بحران دارو

در پس بحرانی که بر اثر افزایش قیمت یا نایاب شدن اقلام دارویی در ایران و به خطر افتادن سلامت جامعه بوجود آمده است عده ای از ایرانیان خارج ایران در تلاشند با استفاده از راهکارهای مختلف از اثرات منفی این بحران بر روی جامعه بکاهند.

برخی کنشگران مدنی و فعالان حقوق بشر در خارج از ایران تلاش دارند که با اثرات این تحریمها مبارزه کنند. مهمترین این فعالیتها کمپینی تحت عنوان “کمپین دارو” است که گروه هوار راه اندازی کرده است. گروه هوار که متشکل از فعالین مدنی ایرانی، آمریکایی و دیگر ملیتها در آمریکا میباشد، هدف خود را مبارزه با جنگ، تحریم و سرکوب دولتی تعریف کرده است. طی گفتگوی راه دیگر با علی عبدی فعال مدنی و از اعضای گروه هوار، وی هدف شکل گیری کمپبن دارو را فعالیت در راستای مبارزه با بحران دارو از طریق آگاه سازی شخصیتهای سیاسی و همچنین روسای بانکهای بین المللی میداند. این کمپین با راه اندازی وب سایت و صفحه فیس بوک تلاش مستمری را در راستای جمع آوری روایات بیماران و تهیه آمار تاثیر تحریم دارو در ایران آغاز کرده است.

علی عبدی می افزاید:« از آنجا که ما خارج از ایران هستیم و میتوانیم با بانکها و موسسات خارج از ایران ارتباط داشته باشیم و همچنین اعضای غیر ایرانی را هم در کنار خودمان داریم تصمیم گرفتیم فعالیتهای کمپین دارو را به شکلی متمرکز کنیم که بتوانیم اثر تحریمهای اقتصادی علیه ایران بر ورود دارو به کشور را کم کنیم که مهمترین بخش آن درخواست از بانکها و موسسات مالی مختلف در امریکا، اروپا و امارات برای همکاری با واردکنندگان دارو به ایران بوده است». وی می افزاید:«کمپین دارو با تهیه طوماری فضایی ایجاد کرده که کنشگران ایرانی و غیر ایرانی بتوانند با امضای این طومار از بانکها بخواهند که برای تبادلات مالی با وارد کنندگان دارو به ایران همکاری کنند. علاوه بر این در راستای جمع آوری این امضا با فعالان سیاسی – اجتماعی و همچنین سازمانهای مختلف اجتماعی و حقوق بشری ارتباط میگیریم تا با این کمپین و شرایطی که در مورد بحران دارو در ایران وجود دارد آشنا شوند و همراه ما صدای مردم ایران باشند در اعتراض به اثرات منفی تحریمها بر کیفیت زندگی و سلامت جامعه ایرانی».

در بخش دیگری از این گفتگو علی عبدی می افزاید:« گروه هوار از طریق وب سایت و صفحه فیس بوک خود فضایی را برای امضای این طومار ایجاد کرده است و همچنین دوستان با مراجعه به وب سایت گروه هوار میتوانند از چگونگی همکاری با این کمپین آگاهی پیدا کنند».

در همین راستا ساناز سهرابی، هنرمند ۲۴ سالۀ مقیم شیکاگو و دانشجوی فوق لیسانس هنرهای تجسمی، روز سه شنبه نوزدهم دسامبر، یک اجرای هنری را با نام «تحریمها: جنگِ خاموش» مقابل مقر سازمان ملل متحد در نیویورک برپا کرد تا شاید بتواند درباره بحران دارو در ایران اطلاع رسانی کند. او در این اجرای ۶ ساعته از ۲۶ هزار کپسول استفاده کرد که با روایتهای بیماران ایرانی و مشکلاتی که در پی کمبود یا افزایش قیمت دارو برایشان بوجود آمده، پر شده بود. این تعداد کپسول نمادی از تعداد بیماران مبتلا به بیماریهای خاص در ایران بود که این روز‌ها تهیه دارو برایشان بسیار مشکل شده است. او ضمن قرار دادن این کپسولها روی زمین، آنها را میان عابران و نیز افرادی که از درب سازمان ملل بیرون می آمدند پخش میکرد.

به گزارش ادوار نیوز این روایتها را ساناز سهرابی با همکاری «پروژه زندگی تحریمی» جمع آوری کرد و با کمک گروه ضد جنگ، ‌ تحریم و سرکوب «هوار» اجرا شد. خود این هنرمند بر این باور است که تأثیر چنین اجرایی میتواند بیشتر از یک تظاهرات گسترده باشد، چرا که مردم با مردم سخن میگویند.

از جمله دیگر فعالیتهای ایرانیان خارج از ایران میتوان به راه اندازی وب سایتهایی نظیر داروشاپ اشاره کرد. این وب سایت در توضیح فعالیت خود نوشته است:« این سایت در پی شدت گرفتن تحریمهای ناعادلانه علیه کشورمان راه اندازی شده است و فعالیت اصلی آن در زمینه تامین داروهایی است که در دسترس بیماران ایرانی نمیباشد».

آنچه در پایان باید به آن اشاره داشت این است که بحران شدید دارو در ایران جان بیماران بی گناهی را هدف گرفته است که روزانه با عدم دسترسی به داروهای مورد نیاز به دلیل نایاب بودن یا قیمت بالای آن دارو با مرگ و اختلالات جسمی و روحی دست و پنجه نرم میکنند.